Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry

Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry
Miejsce pamięci narodowej, upamiętniające ofiary masowych egzekucji przeprowadzonych przez Niemców w czasie II wojny światowej na terenie Puszczy Kampinoskiej.

• Adres: Kampinoski Park Narodowy, Palmiry, 05-152 Czosnów
• http://palmiry.muzeumwarszawy.pl
• Muzeum otwarte dla zwiedzających: w sezonie letnim (od 1 kwietnia do 31 października):
• wtorek – niedziela 10:00–18:00; w sezonie zimowym (od 1 listopada do 31 marca): wtorek – niedziela 10:00–16:00

W pobliżu Palmir - na polanie położonej około 7 kilometrów od szosy modlińskiej przy drodze do wsi Pociecha - okupanci niemieccy masowo mordowali więźniów politycznych przywożonych z Warszawy. Między grudniem 1939 a lipcem 1941 roku na "palmirskiej polanie śmierci" odbyło się co najmniej 20 egzekucji, w których zginęło ponad 1700 osób narodowości polskiej i żydowskiej, zazwyczaj przywiezionych z warszawskich więzień i aresztów. Największa masakra miała miejsce w dniach 20-21 czerwca 1940, kiedy to w ramach tzw. akcji AB zamordowanych zostało co najmniej 358 więźniów Pawiaka - w tym wielu przedstawicieli polskiej elity politycznej, intelektualnej i kulturalnej.

***

Wiosną 2011 w Palmirach zaczęło działać muzeum upamiętniające Polaków zabitych przez Niemców podczas II wojny światowej. Zaprojektowany przez młodych architektów z pracowni WXCA budynek obłożony był rdzawą blachą kortenowską podziurawioną dziesiątkami otworów - to nawiązanie do rozstrzelanych ofiar. Budynek przeszywają cztery okrągłe szklane kominy, w których posadzono sosny, bo, jak tłumaczyli projektanci, drzewa były jedynymi świadkami egzekucji.

W sezonie zimowym, od listopada do kwietnia, muzeum jest czynne od wtorku do piątku w godz. 10-15, a w weekendy od 11 do 16. W sezonie letnim, od maja do października, placówkę można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godz. 10-17. W poniedziałki muzeum jest  nieczynne. Cena biletu normalnego 4 zł, a ulgowego - 2 zł. W niedziele wstęp wolny.

Budynek "Muzeum-Miejsca Pamięci Palmiry" ma ok. 1,1 tys. mkw. Głównym założeniem ekspozycji jest upamiętnienie tragicznych wydarzeń z okresu II wojny: egzekucji w Palmirach i w Puszczy Kampinoskiej w latach 1939-1943 oraz powojennych ekshumacji i utworzenia cmentarza-mauzoleum (1945-1948).

Palmiry - kobiety prowadzone na egzekucję. Jeden z elementów akcji "AB"

Główną część ekspozycji stanowią małe podświetlone gablotki, z których każda ma być poświęcona osobnej ofierze, po której pamiątki m.in. listy, legitymacje, portfele, fragmenty biżuterii czy koszule, trafiły do muzeum. Towarzyszą im niemieckie zdjęcia z egzekucji, listy ofiar, nadawane również z głośników oraz informacje na temat dat i miejsc kaźni. W budynku znalazły się także cztery sosny umieszczone w specjalnych szklanych tubusach. Drzewa noszą symboliczne nazwy upamiętniające cztery miejsca masowych rozstrzelań mieszkańców Warszawy: Palmiry, Laski i Wólkę Węglową, ostatnie drzewo zaś nosi nazwy dwóch miejscowości: Szwedzkich Gór i Wydm Łużych.

Przetarg na prace budowlane przy muzeum Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta ogłosił w lutym ub.r. Budowa rozpoczęła się w kwietniu 2010 roku. Stołeczny ratusz przeznaczył na ten cel 9,2 mln zł, unijne dofinansowanie wyniosło 2,6 mln zł, a Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wsparła projekt kwotą ok. 180 tys. zł. Placówka została uroczyście otwarta 31 marca br. z udziałem m.in. prezydenta Bronisława Komorowskiego i prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz.

W grudniu 1939 roku w lasach Puszczy Kampinoskiej, niedaleko podwarszawskiej wsi Palmiry, Niemcy rozpoczęli serię masowych egzekucji ludności cywilnej. Były one wstępem do przeprowadzonych na wielką skalę egzekucji inteligencji w ramach akcji AB. Podczas masowych, potajemnych mordów zginął m.in. marszałek Sejmu II RP Maciej Rataj, wiceprezydent Warszawy Jan Pohorski i olimpijczyk Janusz Kusociński. Egzekucje odbywały się także w innych miejscach Puszczy m.in. w Wólce Węglowej, Laskach i Wydmach Łuże. Ostatnie miały miejsce w 1943 roku.

Na utworzonym w 1948 roku cmentarzu-mauzoleum spoczywają szczątki 2115 ofiar, ekshumowanych w Puszczy Kampinoskiej i w Lasach Chojnowskich. Nagrobków zidentyfikowanych osób jest 577, znanych jest też 485 nazwisk osób, o których wiadomo, że zginęły w Palmirach, ale ich ciał nie rozpoznano. Pozostałe ofiary pozostają bezimienne.

Grób Janusza Kusocińskiego

Palmiry na mapie

 Akcja "AB"

Ausserordentliche Befriedungsaktion miała charakter ludobójstwa i stanowiła kontynuację tzw. akcji „Inteligencja” (Intelligenzaktion) prowadzonej na okupowanych ziemiach polskich od września 1939. W ramach Akcji AB funkcjonariusze SS i policji niemieckiej zamordowali co najmniej 6500 Polaków – w tym ok. 3500 przedstawicieli polskich elit politycznych i intelektualnych oraz ok. 3000 przestępców kryminalnych. Najbardziej znaną zbrodnią popełnioną przez Niemców w ramach „Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej” były masowe egzekucje w Palmirach.

Janusz Kusociński

Janusz Tadeusz Kusociński (1907 – 1940) was a Polish athlete, winner in the 10000 m event at the 1932 Summer Olympics.

• Born: January 15, 1907, Warsaw, Poland
• Died: June 21, 1940, Palmiry, Poland
• Gold medal – first place 1932 Los Angeles Olympic Games 10,000 metres
• Silver medal – second place 1934 Turin European Athletics Championships 5000 metres

Born in Warsaw into the family of a railroad worker, Janusz Kusociński, or Kusy as he was nicknamed, played football for various Warsaw clubs as a schoolboy. He took up athletics in 1928 after joining the sport club "Sarmata". His coach there was the famous Estonian, decathlete Aleksander Klumberg.

In his first competition at the Polish National Championships, Kusociński surprisingly won the 5000 m and cross country titles. He missed the next season, because he was called to duty by the Polish army, but he came back stronger than ever. He won the Polish Championship titles in the 1500 m and the 5000 m, in cross country in 1930 and 1931, and in the 800 m in 1932.

In 1932 Kusociński was working as a gardener in a park in Warsaw. Just about a month before the Los Angeles Olympics, Kusociński ran a new world record in the 3000 m (8:18.8) and later that year, he set a new unofficial world record in running 4 miles in a time of 19:02.6. At the Olympics, Kusociński won a close battle against the Finns Volmari Iso-Hollo and Lasse Virtanen in the 10 000 m, with a world seasons best time of 30:11.4.

After finishing second in the first European Championships at Turin in the 5000 m, Kusociński decided to retire from athletics, but made a comeback in 1939 by winning the 10 000 m at the Polish National Championships.

Kusociński volunteered for the Polish army after Poland was attacked by the Germans and was wounded twice. During the German occupation he worked as a waiter, but was secretly a member of the Polish resistance. Janusz Kusociński was arrested by the Gestapo on 26 March 1940 during the AB Action and imprisoned in Mokotów prison. He was executed three months later in Palmiry, near Warsaw.