Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry
Miejsce pamięci narodowej, upamiętniające ofiary masowych egzekucji przeprowadzonych przez Niemców w czasie II wojny światowej na terenie Puszczy Kampinoskiej.
- Adres: Kampinoski Park Narodowy, Palmiry, 05-152 Czosnów
- http://palmiry.muzeumwarszawy.pl
- Muzeum otwarte dla zwiedzających: w sezonie letnim (od 1 kwietnia do 31 października):
- wtorek – niedziela 10:00–18:00; w sezonie zimowym (od 1 listopada do 31 marca): wtorek – niedziela 10:00–16:00
W pobliżu Palmir - na polanie położonej około 7 kilometrów od szosy modlińskiej przy drodze do wsi Pociecha - okupanci niemieccy masowo mordowali więźniów politycznych przywożonych z Warszawy. Między grudniem 1939 a lipcem 1941 roku na "palmirskiej polanie śmierci" odbyło się co najmniej 20 egzekucji, w których zginęło ponad 1700 osób narodowości polskiej i żydowskiej, zazwyczaj przywiezionych z warszawskich więzień i aresztów. Największa masakra miała miejsce w dniach 20-21 czerwca 1940, kiedy to w ramach tzw. akcji AB zamordowanych zostało co najmniej 358 więźniów Pawiaka - w tym wielu przedstawicieli polskiej elity politycznej, intelektualnej i kulturalnej.
***
Wiosną 2011 w Palmirach zaczęło działać muzeum upamiętniające Polaków zabitych przez Niemców podczas II wojny światowej. Zaprojektowany przez młodych architektów z pracowni WXCA budynek obłożony był rdzawą blachą kortenowską podziurawioną dziesiątkami otworów - to nawiązanie do rozstrzelanych ofiar. Budynek przeszywają cztery okrągłe szklane kominy, w których posadzono sosny, bo, jak tłumaczyli projektanci, drzewa były jedynymi świadkami egzekucji.
W sezonie zimowym, od listopada do kwietnia, muzeum jest czynne od wtorku do piątku w godz. 10-15, a w weekendy od 11 do 16. W sezonie letnim, od maja do października, placówkę można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godz. 10-17. W poniedziałki muzeum jest nieczynne. Cena biletu normalnego 4 zł, a ulgowego - 2 zł. W niedziele wstęp wolny.
Budynek "Muzeum-Miejsca Pamięci Palmiry" ma ok. 1,1 tys. mkw. Głównym założeniem ekspozycji jest upamiętnienie tragicznych wydarzeń z okresu II wojny: egzekucji w Palmirach i w Puszczy Kampinoskiej w latach 1939-1943 oraz powojennych ekshumacji i utworzenia cmentarza-mauzoleum (1945-1948).
Palmiry - kobiety prowadzone na egzekucję. Jeden z elementów akcji "AB"
Główną część ekspozycji stanowią małe podświetlone gablotki, z których każda ma być poświęcona osobnej ofierze, po której pamiątki m.in. listy, legitymacje, portfele, fragmenty biżuterii czy koszule, trafiły do muzeum. Towarzyszą im niemieckie zdjęcia z egzekucji, listy ofiar, nadawane również z głośników oraz informacje na temat dat i miejsc kaźni. W budynku znalazły się także cztery sosny umieszczone w specjalnych szklanych tubusach. Drzewa noszą symboliczne nazwy upamiętniające cztery miejsca masowych rozstrzelań mieszkańców Warszawy: Palmiry, Laski i Wólkę Węglową, ostatnie drzewo zaś nosi nazwy dwóch miejscowości: Szwedzkich Gór i Wydm Łużych.
Przetarg na prace budowlane przy muzeum Stołeczny Zarząd Rozbudowy Miasta ogłosił w lutym ub.r. Budowa rozpoczęła się w kwietniu 2010 roku. Stołeczny ratusz przeznaczył na ten cel 9,2 mln zł, unijne dofinansowanie wyniosło 2,6 mln zł, a Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa wsparła projekt kwotą ok. 180 tys. zł. Placówka została uroczyście otwarta 31 marca br. z udziałem m.in. prezydenta Bronisława Komorowskiego i prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz.
W grudniu 1939 roku w lasach Puszczy Kampinoskiej, niedaleko podwarszawskiej wsi Palmiry, Niemcy rozpoczęli serię masowych egzekucji ludności cywilnej. Były one wstępem do przeprowadzonych na wielką skalę egzekucji inteligencji w ramach akcji AB. Podczas masowych, potajemnych mordów zginął m.in. marszałek Sejmu II RP Maciej Rataj, wiceprezydent Warszawy Jan Pohorski i olimpijczyk Janusz Kusociński. Egzekucje odbywały się także w innych miejscach Puszczy m.in. w Wólce Węglowej, Laskach i Wydmach Łuże. Ostatnie miały miejsce w 1943 roku.
Na utworzonym w 1948 roku cmentarzu-mauzoleum spoczywają szczątki 2115 ofiar, ekshumowanych w Puszczy Kampinoskiej i w Lasach Chojnowskich. Nagrobków zidentyfikowanych osób jest 577, znanych jest też 485 nazwisk osób, o których wiadomo, że zginęły w Palmirach, ale ich ciał nie rozpoznano. Pozostałe ofiary pozostają bezimienne.
Grób Janusza Kusocińskiego
Palmiry na mapie
Akcja "AB"
Ausserordentliche Befriedungsaktion miała charakter ludobójstwa i stanowiła kontynuację tzw. akcji „Inteligencja” (Intelligenzaktion) prowadzonej na okupowanych ziemiach polskich od września 1939. W ramach Akcji AB funkcjonariusze SS i policji niemieckiej zamordowali co najmniej 6500 Polaków – w tym ok. 3500 przedstawicieli polskich elit politycznych i intelektualnych oraz ok. 3000 przestępców kryminalnych. Najbardziej znaną zbrodnią popełnioną przez Niemców w ramach „Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej” były masowe egzekucje w Palmirach.
